
Τι θα γινόταν εάν η Φραγκογιαννού πήγαινε σήμερα σε δίκαιη δίκη ενώπιον ΜΟΔ
Υπερασπίζοντας τη… «Φόνισσα» ενώπιον ελληνικού σύγχρονου Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου, ιχνηλατούμε σπιθαμή προς σπιθαμή το παπαδιαμαντικό κείμενο, αντλούμε πληροφορίες για τις συνθήκες τέλεσης και την προσωπικότητα του δράστη και επιχειρούμε καταβύθιση στα άδυτα μιας συγκλονιστικής δίκης που δεν έγινε ποτέ!
Δεν έχει γραφτεί στο παρελθόν και δεν πρόκειται να γραφτεί ποτέ ξανά στα νεοελληνικά γράμματα κείμενο πυκνότερο και αριστουργηματικότερο από αυτήν τη νουβέλα ( διήγημα κατ’ άλλους, παρόλο που ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης τιτλοφορεί το έργο του «Κοινωνικό Μυθιστόρημα») του σημαντικότερου Έλληνα πεζογράφου όλων των εποχών και έναν από τους δέκα σημαντικότερους λογοτέχνες του κόσμου, που ακόμη δεν έλαβε στα ελληνικά γράμματα τη θέση που του αξίζει και του αναγνώρισαν κορυφαίοι Έλληνες και ξένοι ομότεχνοι του (Ελύτης και Μαλακάσης το δήλωσαν απερίφραστα).
Ο κάθε συλλογισμός σου
ασμάτων άσμα.
Στον κόσμο τον δικό σου
κόσμος το κάθε πλάσμα.
Έγραψε ο Μαλακάσης για τον Σκιαθίτη, στίχος που αρμόζει και συνάδει και με τον μεγαλύτερο Νεοέλληνα ποιητή Διονύσιο Σολωμό! Αυτοί οι δύο είναι τα θεμέλια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας μαζί με τον Καβάφη! Όλοι οι υπόλοιποι, όσο τεράστια διαμετρήματα και εάν είναι, πάτησαν πάνω σε αυτά τα ελληνικά θεμέλια και φυσικά την αρχαιοελληνική παράδοση του Πατέρα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας, του Ομήρου!
Θαυμάζω και λατρεύω τον ποιητικό κόσμο του Οδυσσέα Ελύτη, που είναι ο αγαπημένος μου ποιητής, αυτός ο ίδιος όμως διαβάζοντας τον και αναλύοντας κάθε στίχο του με οδήγησε σε αυτές τα 2 ιερά τέρατα των νεοελληνικών γραμμάτων …. στον Σολωμό ( χωρις να ξεχνάμε τον Κάλβο) και τον Παπαδιαμάντη. Συλλήβδην, ο Παπαδιαμάντης είναι για την πεζογραφία ό,τι ο Σολωμός για την ποίηση!
Ο Παπαδιαμάντης επιλέγει για τη Φόνισσα, μην έχοντας εμπιστοσύνη στην ανθρώπινη δικαιοσύνη, να την παραδώσει στον Ύψιστο τον Μέγιστο Κριτή και στην δια πνιγμού λύτρωση και ίσως εξιλέωση, δεν θα επεκταθώ εδώ σε πολυπρισματικες φιλολογικές και φιλοσοφικές συζητήσεις κατά πόσο είναι μελέτη θανάτου κατά Πλάτωνα στον «Φαίδων» ή ορώμενη η επιλογή του παπαδιαμαντικού τέλους της Φραγκογιανους από το Σοφοκλή στον Οιδίποδα, ας εξετάσουμε το δυνητικό σενάριο σύλληψης της Φόνισσας από τους χωροφύλακες και την εμπειρία του εδωλίου για την ίδια … πως θα την αντιμετώπιζε ο Έλληνας Δικαστής σε μια ΔΙΚΑΙΗ ΔΙΚΗ απόλυτα ευθυγραμμισμένη με την έννομη τάξη και το ποινικό μας οπλοστάσιο;
Ακραιφνώς ποινικά λοιπόν, με βάση τον ισχύοντα Ποινικό Κώδικα η Φραγκογιανού και η αξιόποινη συμπεριφορά της με τις 4 κατά συρροή ανθρωποκτονίες ανήλικων κοριτσίων δεν θα μπορούσε να ενταχθεί στο πλαίσιο αυτού που εγκληματολογικά αποκαλούμαι «αλτρουιστικές ανθρωποκτονιές», τα Ιδιατέρα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας της από την παιδική ηλικία και σε όλη τη νουβέλα, καταδεικνύουν ότι η Φραγκογιανού είναι άτομο με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας λόγω των βασανισμένων παιδικών της χρόνων αλλά δεν φαίνεται να πάσχει από ενδογενή ψύχωση, γνήσια ψυχική νόσο ( ελλείπουν σε όλο το κείμενο ψευδαισθήσεις ή παραληρηματικές φωνές) ή και διαταραχή συνειδήσεως, απαραίτητη να ενταχθεί η αξιόποινη συμπεριφορά της στην νομοτεχνική μορφή του άρθρου 34 ΠΚ περί ανικανότητας προς καταλογισμό ή ακόμη και της μειωμένης ικανότητας του άρθρου 36 ΠΚ.
Απ’ όλα τα στοιχεία της «Φόνισσας» προκύπτει ότι η πρωταγωνίστρια πάσχει από αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας, ως προελέχθη.
Χαρακτηρίζεται από σκληρότητα και κυνικότητα, έντονα χειριστική συμπεριφορά, επιθετικότητα, βιαιότητα και αναλγησία, που αποτελούν στοιχεία και κριτήρια της αντικοινωνικής ή ψυχοπαθητικής συμπεριφοράς. Υπάρχει επιπρόσθετα η δυσκολία του ατόμου να δημιουργήσει και να διατηρήσει στενές σχέσεις με άλλους ανθρώπους, καθώς και η εμπλοκή του σε δραστηριότητες που παραβιάζουν βασικούς νόμους της κοινωνίας.
∆εν προκύπτει από το κείμενο ψυχοπαθολογία άλλης ψυχιατρικής διαταραχής ή νόσου πέρα από τη διαταραχή αυτή της προσωπικότητας. Τα εφιαλτικά όνειρα με θέμα τα πρόσωπα νεκρών κοριτσιών είναι συνέπεια των έντονων βιωμάτων των εγκληματικών της πράξεων και όχι ψυχικής νόσου.
Συνολικά είχε συνείδηση και επίγνωση των πράξεών της καθώς και των συνεπειών τους και ενδεικτικό είναι και το γεγονός ότι προσπάθησε να διαφύγει από τις αρχές, όταν την καταδίωξαν.
Σε όλο το κείμενο η Φραγκογιανού είναι ικανή να αγωνιστεί, να δολοφονήσει, να σκεφτεί, να διαφύγει, να συσκοτίσει τα ενοχοποιητικά στοιχεία, ακόμη και να μπει στην διαδικασία να μετανοήσει, αντιλαμβάνεται πλήρως τις πράξεις της και μάλιστα τις επικροτεί στον ηθικό της κώδικα ως επιβεβλημένες, ένα πράγμα είναι ανίκανη να κάνει να αγαπήσει.
Και έχουμε περιπτώσεις στην πρόσφατη ελληνική νομολογία μάνας από τη Χαλκιδική που πριν λίγα χρόνια επιχείρησε να σκοτώσει το νεογέννητο τέκνο της προφέροντας του υδροχλωρικό οξύ από την πυρετική ψυχωτική αντίληψη ότι θα του επισωρεύει βάσανα καθώς δεν είχε τα οικονομικά μέσα για να το αναθρέψει, αλλά αμέσως μετά επιχείρησε και η ίδια να αυτοκτονήσει. Είναι αυτό το στοιχείο της νοσηρής αγάπης που οπλίζει το χέρι της μάνας από την Χαλκιδική που αθωώθηκε από το ΜΟΔ και την ελληνική Δικαιοσύνη με το 34 ΠΚ.
Το στοιχείο αυτό απουσιάζει στο προφίλ που ο Παπαδιαμάντης σκιαγραφεί τη γραία Χαδούλα.
Επίσης δέον όπως ληφθούν υπόψη οι εντονότατες τύψεις από τις οποίες διακατεχόταν η Φραγκογιαννού μετά την τέλεση των εγκλημάτων της, δεν μπορεί να γίνει εδώ λόγος για ανικανότητά της να βιώσει ενοχή, έστω βέβαια και αν οι τύψεις αυτές δεν ήταν στη συνέχεια αρκετές να την αποτρέψουν, ως εμπειρία, από νέα εγκλήματα. Περαιτέρω, δεν φαίνεται να υπάρχει στη Φραγκογιαννού έντονη και «εκσημασμένη» τάση της να ρίχνει το φταίξιμο στους άλλους ή να προσφέρει αληθοφανείς εκλογικεύσεις για την εγκληματική συμπεριφορά της, αφού τα όσα ισχυρίζεται για την «κακή μοίρα» των κοριτσιών της εποχής της τα εκλαμβάνει και η ίδια ως βάσιμα και δεν τα επικαλείται απλώς ως πρόσχημα για να αποσείσει τις ευθύνες της.
Κατά συνέπεια, εν αδραίς γραμμαίς ως απότοκος των ως άνω σκέψεων σε πρώτο χρόνο θα έλεγε κανείς ότι η Φραγκογιανου θα καταδικάζονταν από σύγχρονο ΜΟΔ με τον ισχύοντα Ποινικό Κώδικα για το αδίκημα της ανθρωποκτονιάς από πρόθεση σε ήρεμη ψυχική κατάσταση κατά συρρόη και κατ´ εξακολούθηση ως ιδιαίτερη επικίνδυνη δράστης και μάλιστα χωρίς κανένα ελαφρυντικό άρα θα της επιβάλετο η ποινή της ισόβιου καθείρξεως τετράκις.
Ωστόσο, η επιλογή του Παπαδιαμάντη να την αποδώσει στα χέρια του Ύψιστου Κριτή, με εκείνο το αξεπέραστο « έτσι εύρε τον θάνατον εις το πέρασμα του Αγίου Σώστη… μεταξύ θείας και ανθρώπινης δικαιοσύνης» σε συνδυασμό με το «εγονάτισεν» και το επίθετο η «δύστηνος» γραία με οδήγησε στο ευφάνταστο και άκρως ενδιαφέρον δυνητικό σενάριο … πως θα υπερασπιζόμουν ως συνήγορος υπεράσπισης τη γραία Χαδούλα Φραγκογιανού και μάλιστα με ψυχιατρικές πραγματογνωμοσύνες των αυτεπαγγέλτως διορισμένων ψυχιάτρων άκρως επιβαρυντικές….;
Ζήτησα λοιπόν τη συμβουλή επιφανούς φίλου μου Ψυχιάτρου με τον οποίο συχνάκις συνεργαζόμαστε, να προβεί σε αντικειμενική και εμπεριστατωμένη ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη της Φραγκογιανούς με βάση τα στοιχεία του παπαδιαμαντικού κειμένου.
Έτσι επετεύχθη , η ένταξη της Φραγκογιαννούς στην κατηγορία της αναφερόμενης από τον Π.Ο.Υ ως «σχιζότυπης διαταραχής». Μάλιστα κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αρκεί να συντρέχουν 3 ή 4 από τα παρατιθέμενα εννέα κριτήρια διάγνωσης, για να καταφαθεί η διαταραχή. Απαιτείται, έτσι, το άτομο να φαίνεται ψυχρό και απόμακρο, να έχει μειωμένη επαφή με τους άλλους και τάση για κοινωνική απόσυρση, επίσης, δε, να παρουσιάζει παράξενη, εκκεντρική ή παράδοξη συμπεριφορά. Έως εδώ η Φραγκογιαννού φαίνεται να πληροί τις προϋποθέσεις, αφού στο έργο δεν υπάρχουν ενδείξεις για ιδιαίτερες φιλίες ή σχέσεις της Φραγκογιαννούς με τους άλλους, ενώ αντίθετα επισημαίνεται ότι ήταν και αυτή, κατά τα λεγόμενα της μητέρας της, μία «μικρή Στριγλίτσα» (κεφ. Β ́, σελ 16=ΙΙΙ, 424), όπως αντίστοιχα και η μητέρα της «ήτο μία από τας στρίγλας της εποχής της» (κεφ. Α ́, σελ. 7=ΙΙΙ, 418). Αμφότερες, μάλιστα, ασχολούνταν με βότανα και μαγγανείες, η δε μητέρα της Φραγκογιαννούς και με μάγια (κεφ. Γ ́ και Α ́, σελ. 27 και 7=ΙΙΙ, 432 και 418). Επομένως πρέπει να υπήρχε στη Φραγκογιαννού έντονο το στοιχείο της εκκεντρικότητας και της υποτιθέμενης επικοινωνίας με χθόνιες και υπέργειες δυνάμεις. Στο ίδιο πλαίσιο και για τους ίδιους λόγους θα πρέπει να ενταχθεί και ένα ακόμη χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτών των περιπτώσεων, δηλ. οι παράξενες πεποιθήσεις ή η μαγική σκέψη, που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και ευρίσκονται σε διάσταση με την υπο-πολιτισμική ομάδα, στην οποία ανήκει το άτομο. Όμως, και ορισμένα άλλα (τρία) κριτήρια αυτής της διαταραχής φαίνεται ότι αρμόζουν στην κλινική εικόνα της Φραγκογιαννούς: (α) Καχυποψία ή παρανοϊκές ιδέες (πράγματι, η Φραγκογιαννού πίστευε ότι είχε να εκτελέσει θεόθεν μιαν ειδική αποστολή). (β) Ιδεοληπτικές σκέψεις χωρίς εσωτερική αντίσταση (όπως προαναφέρθηκε, η Φραγκογιαννού φαίνεται να διακατέχεται πλήρως και συνεχώς από την ιδέα ότι τα νέα κορίτσια δημιουργούν, ήδη από τη γέννησή τους, ανυπέρβλητα προβλήματα στα ίδια και στις οικογένειές τους, και γι’ αυτό πρέπει να πεθαίνουν). (γ) Οι ασυνήθιστες αντιληπτικές εμπειρίες, περιλαμβανομένων σωματοαισθητικών ή άλλων παραισθήσεων (χαρακτηριστική είναι εδώ η βοή του νερού που άκουγε η Φραγκογιαννού και που μεταλλασσόταν βαθμιαία και παραισθητικά ή ίσως και ψευδαισθητικά σε «έναθρον φωνήν – Φόνισσα – Φόνισσα!»). ∆ύο άλλα γνωρίσματα αυτής της διαταραχής, δηλ. η ασαφής, λεπτολόγος ή στερεότυπη σκέψη και τα κατά καιρούς ψυχωσικόμορφα επεισόδια με έντονες παραισθήσεις ή ψευδαισθήσεις, αφορούν ενδεχομένως βαρύτερες ψυχοπαθολογικές μορφές αυτής της διαταραχής και δεν φαίνονται να επαληθεύονται στην περίπτωση της Φραγκογιαννούς.
Πάντως, εφόσον ο ανωτέρω ψυχολογικός χαρακτηρισμός της σχιζότυπης διαταραχής ευσταθεί , η Φραγκογιαννού αναδεικνύεται με την εγκληματική της δράση σε πρόσωπο μειωμένου καταλογισμού, πρόσωπο, δηλ., το οποίο διαθέτει μεν την ικανότητα διάγνωσης του αδίκου,αλλ’ έχει μειωμένη την ικανότητα συμμόρφωσης ως προς την ηνιόχηση της συμπεριφοράς του.
Η εκδοχή της σχιζότυπης διαταραχής, σε συνδυασμό και με τρεις άλλες μορφές διαταραχών, οι οποίες χαρακτηρίζουν τις λεγόμενες «προψυχωτικές προσωπικότητες ή χαρακτήρες» και οδηγούν σε δικαστική απόφαση για μειωμένο καταλογισμό, κατ’ ά. 36 και 38 ΠΚ. Ειδικότερα, η Φραγκογιαννού θα θεωρηθεί μειωμένου καταλογισμού (ά. 36ΠΚ), διότι η διαταραχή της προσωπικότητάς της δεν φτάνει στα σημεία της πλήρους ανικανότητας.
Η Φραγκογιαννού ανήκει στις λεγόμενες «προψυχωτικές προσωπικότητες ή χαρακτήρες». Συγκεκριμένα συνδυάζει:
- Στοιχεία παρανοϊκής προσωπικότητας, όπως διάχυτη καχυποψία και αμφισβήτηση καθώς και εχθρικότητα.
- Στοιχεία σχιζοειδούς προσωπικότητας όπως συναισθηματική ψυχρότητα. Τα άτομα με την παραπάνω προσωπικότητα χωρίς να χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα, προτιμούν να ζουν κλεισμένοι στον εαυτό τους, είναι ανίκανοι να εκφράσουν θυμό όταν πρέπει και χρειάζεται και βρίσκουν διέξοδο στη φαντασία τους.
- Στοιχεία «αντικοινωνικής προσωπικότητας» (η λεγόμενη «ηθική παραφροσύνη» όπως την περιέγραψε στις αρχές του 19ου αιώνα ο Τζαίημς Πρίτσαρντ). Τα άτομα αυτά –όπως η Φραγκογιαννού εν προκειμένω- είναι ανίκανα να συμμορφωθούν με τις καθιερωμένες αρχές της κοινωνίας –παρά το γεγονός ότι καταλαβαίνουν τη διαφορά ανάμεσα στο καλό και στο κακό και έχουν επίγνωση των συνεπειών των πράξεών τους.
- Τέλος, παρουσιάζει και στοιχεία της λεγόμενης «σχιζοτυπικής προσωπικότητας», η οποία είναι ένας συνδυασμός οριακής και σχιζοφρενικής διαταραχής.
Οι παραπάνω διαταραχές της προσωπικότητας, σύμφωνα με την ισχύουσα νομολογία αλλά και μεγάλο μέρος της θεωρίας, κατατάσσονται μεν στο βιολογικό κριτήριο της «νοσηρής διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών» αλλά με την νομική έννοια της νόσου και όχι την ιατρική έννοια, η οποία είναι στενότερη, δεν μπορούν όμως οι παραπάνω διαταραχές –πάντα με την κρατούσα άποψη- να φθάσουν σε σημεία ανικανότητας προς καταλογισμό, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 34 ΠΚ, διότι το αξιολογικό κριτήριο της ικανότητας διάγνωσης του άδικου χαρακτήρα της πράξης, στα υπό συζήτηση άτομα υφίσταται κατά κανόνα. Όμως, ο παραπάνω συνδυασμός –όπως κατά τη γνώμη μου παρουσιάζεται στο πρόσωπο της Φραγκογιαννούς- οδηγεί άνευ ετέρου στην παραδοχή της μειωμένης ικανότητας προς καταλογισμό, όπως αυτός ορίζεται στο άρθρο 36 ΠΚ και άρα και στην ανάλογη μεταχείρισή της σύμφωνα με τα άρθρα 37 ΠΚ επ., ειδικότερα δε σύμφωνα με το άρθρο 38 ΠΚ.
Περαιτέρω, πρόκειται για άτομο ανεξέλεγκτο και άρα αντικειμενικώς επικίνδυνο για την κοινωνία. Γι’ αυτό και αν προσαγόταν σε δίκη, θα έπρεπε, πιστεύω, να υπαχθεί στις ρυθμίσεις του ά. 38 ΠΚ, δηλ. να θεωρηθεί ως επικίνδυνη εγκληματίας με ελαττωμένο καταλογισμόκαι να καταδικασθεί, επομένως, σε περιορισμό εντός ψυχιατρικού καταστήματος ή παραρτήματος φυλακών.
Συμπερασματικά, με δεδομένη την πλήρη εφαρμογή της δικονομικής αρχής της δίκαιης δίκης η Φραγκογιαννού δεν θα καταδικαζόταν σε τετράκις ισόβια παρά σε ποινή πρόσκαιρης καθείρξεως 10 ετών για κάθε φόνο επί τη βάσει του 36 ΠΚ, ήτοι κατά συγχώνευση 10+5+5+5 έτη, συνολική ποινή πρόσκαιρης καθείρξεως 25 ετών, με εκτιτέα ποινή τα 20 έτη και με υφ´ όρων απόλυση με το άρθρο 105 ΠΚ με την έκτιση των 3/5 αυτής ήτοι τα 12 έτη κάθειρξης.
Ωστόσο, με την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου δεν μπορεί ο κατάδικος να απολυθεί υφ´ όρων εάν δεν έχει εκτίσει πραγματικά το 1/3 της ποινής βάσης της συνολικής ποινής καθείρξεως που του επιβλήθηκε (δηλ. 3 έτη και 4 μήνες στα 10 χρόνια) επαυξημένο κατά τα 2/5 των λοιπών ποινών που έχουν επιβληθεί σωρευτικά (δηλ. 2/5 των 5 ετών είναι τα 2 έτη). Άρα στο παράδειγμα μας : υποχρεωτική πραγματική έκτιση είναι : 3 έτη και 4 μήνες + 2 έτη + 2έτη + 2 έτη = 9 έτη και 3 μήνες υποχρεωτικά θα ήταν μέσα στην φυλακή. Τα υπόλοιπα χρόνια έως την συμπλήρωση των 12 ετών για την υφ´ όρων απόλυση της θα μπορούσαν να εκτιθούν πλασματικά – ευεργετικά.
Στο σημείο αυτό αξίζει και λόγω της ηλικίας της κατά το χρόνο τέλεσης των ανθρωποκτονιών, να σημειωθεί ότι με τον ισχύοντα ΠΚ και το προαναφερθέν άρθρο 105, όταν η Φραγκογιαννού συμπλήρωνε το εξηκοστό πέμπτο (65ο) έτους της ηλικίας της εντός φυλακής, κάθε ημέρα παραμονής της σε σωφρονιστικό κατάστημα θα υπολογιζόταν ευεργετικά ως δύο (2) ημέρες εκτιόμενης ποινής.
Άρα θεωρώ ότι μπορούσαμε να πετύχουμε μια πολύ καλή ποινή για την Φραγκογιανού και μέσα στα πλαίσια του θετικού δικαίου, αγαπημένε μου Αλέξανδρε!